İshal Nedir ve Neden Olur?

İshal Nedir ve Neden Olur?

İshal 5 yaş altı çocuklarda sık karşılaşılan bir problemdir.

İshal, bir gün içerisinde büyük çocuklarda üçten fazla sulu dışkılama veya sadece anne sütü alan bebeklerde alışılmıştan daha sık ve sulu kıvamlı dışkılama bozukluğu olarak tanımlanabilir.

Akut İshaller, iki haftayı aşmayan ishallerdir ve çoğunlukla enfeksiyonlara bağlıdır.

Kronik ishaller, bir aydan fazla süren ishallerdir, çoğunlukla barsağın süregelen bir rahatsızlığında (barsağın emilim bozuklukları, sindirim bozuklukları, yapısal veya transport bozuklarında), immün sistem veya bazı hormonal hastalıklarda gözlenebilir.

Çocuklarda en sık ishal nedeni olarak gördüğümüz akut ishallere yol açan etkenlerin başında viral enfeksiyonlar (Rotavirüs, Norwalkvirüs, Astrovirüs, Enterik Adenovirüsler vb.) gelmekle birlikte bakteriler (Salmonella, Shigella, E.Coli vb.) ve  paraziter enfeksiyonlarda (Giardia, Entamoeba histolitca vb)  buna neden olur.

Ani gelişen ishal ataklarında ise sıvı kaybı olduğu için özellikle hastaneye yatışların en sık nedenlerinden biri olmaktadır.

Bebek ve Çocuklarda Dışkılama Sıklığı Nasıldır?

Çocuklarda normal dışkılama sayısı ve kıvamı yaşına ve beslenme şekline göre farklılıklar gösterir. Normalde bebekler ilk aylarda anne sütü ile beslendiği için günde 3-8 kez sulu bir kaka yapabilir. Takiben ek gıdaların başlanması ve normal beslenme düzenine geçilmesi ile birlikte kaka sayısı her gün ve gün aşırı ve katı kıvamlı şekle döner. Büyük çocuklarda ise barsak alışkanlığı farklılık gösterir. Bazı çocuklar her beslenme sonrası bazıları ise gün aşırı tuvalete gider.

Çocuklarda ishal bulaşıcı mıdır? İshal nasıl bulaşır?

Çocuklarda en sık enfeksiyonlara bağlı ishal gözüktüğü için bulaşıcıdır.

• En sık etkenin ağız yolu ile alınmasıyla bulaşır.
• Nadiren hava yolu ile de bulaşabilir.
• Enfekte yiyecek ve içeceklerin tüketilmesi ile bulaşır.

Özellikle yaz aylarında hava sıcaklığının artması ile açıkta kalan besinlerde mikroorganizmalar daha kolay üreyerek kusma ve ishal bulgularına yol açabilir.

Yine yaz tatili döneminde çocuklar için daha çok tercih edilen havuz suyundan ishal etkenlerinin bulaşma ihtimali fazladır.

İçme sularının da güvenilir kaynaklardan içilmemesi, sebze ve meyvelerin  iyi yıkanmaması halinde yine bu etkenlerle karşılaşma olasılığı yüksektir.

İshalde Hangi Testler Yapılmalıdır?

Çocuğunuzun belirti ve fizik muayene bulgularına göre doktorunuz bazı testler isteyebilir. Sıklıkla akut ishalde kakanın mikroskobik ve antijenik testleri (Rotavirüs, Adenovirüs vb) ile kakanın kültürünün yapılması yeterli olur. Bunlar dışında eğer ishale bağlı sıvı kaybı belirtileri varsa o zaman bazı kan testlerinin de yapılması gerekir. Eğer ishal 14 günden fazla devam ederse daha ileri testlerin yapılması gerekir.

Çocuklarda ishal belirtileri nelerdir?

• Ateş
• Karın ağrısı ve gaz
• Halsizlik
• Bulantı ve kusma
• Sıvı dışkılamada sıklaşma
• Susuzluk hissi

Çocuklarda ishale iyi gelen yiyecekler nelerdir ve evde nasıl takip edilir?

Genel durumu iyi olan, kusma ve ateşi olmayan ve ishal sayısı normalin biraz üstünde olan çocukların evde beslenmesi düzenlenerek ve sıvı alımı arttırılarak takip edilebilir.

Bol su, ayran ve yoğurt gibi probiyotik besinler, haşlanmış patates, yağsız pirinç pilavı ve makarna, meyvelerden muz öncelikli olarak verilebilir.

Yağlı ve şekerli gıdalar verilmemelidir.

Anne sütü verilen bebeklerin ise anne sütüne devam edilmesi ve anne sütü yerine başka formül mamalar verilmemesi uygundur. Anne sütü, hem beslenmenin sürmesi ve sıvı kaybı bulguları gelişmemesi açısından hem de bebeklerin bağışıklığını arttırmak açısından çok önemli bir besin kaynağıdır.

Bebeklerde İshal Tedavisi

1-Sıvı Tedavisi: İshali olan hastanın en önemli tedavisi sıvı tedavisidir. Esas amaç sıvı kaybının yerine konmasıdır. Gelişen sıvı kaybının derecesi ise ishal tedavisinin nasıl yapılacağını belirler. Çocuklarda sıvı kaybının derecesi kusma ve ishalin sıklığına, sıvı alıp alamamasına ve muayene bulgularına göre saptanır. Bu bulgulara göre çocuklarda hafif, orta ve ağır derecede sıvı kaybı olabilir.

Tedavide hafif ve orta vakaların sıvı açıkları ağızdan kapatılabilir. Bunun için özel olarak hazırlanan elektrolitli sıvılar (ORS-oral rehidratasyon sıvısı) kullanılır. Sıvı kaybının derecesine göre bazen ilk 4 saat içinde daha yüksek miktarda olacak şekilde bazen de her kaka yapması sonrası ağızdan doktorunuzun tavsiye ettiği miktarda ORS sıvısı ile takviye yapılır. Ama ağır sıvı kaybı olan hastalara damardan serum verilerek sıvı açıkları kapatılması gereklidir.

2-Beslenme: İshalde beslenme hiç kesilmemelidir. İlk 6 ay eğer bebeğiniz ishal olduysa anne sütü ile beslemeye devam etmeniz gerekir. Anne sütü özellikle içindeki koruyucu antikor nedeniyle ishalden korumakta ve aynı zamanda iyileşmeyi hızlandırmaktadır. Bebeğiniz altı aydan büyük ise yine anne sütü ile beslenmeye devam edilmelidir.

Eğer bebeğiniz anne sütü almıyor mama kullanıyorsa ishal sırasında gelişen hafif bir laktoz yetersizliği nedeniyle bazen bebeğinizde barsak sancıları olabilir. Bu durumda kısa bir süre doktorunuzun önerisi ile laktozu azaltılmış mama kullanmak faydalı olabilir. Bunun dışında hafif ishali olan çocukların normal şekilde beslenmeye devam etmesinde sakınca yoktur. Sadece fazladan sıvı gıda alması yeterli olur. Ama ishal orta derecede ise bazı gıdalar beslenmeye eklenebilir. Bunlar pirinç, patates, muz, yoğurt, yoğurt çorbası vb gıdalar olabilir.

3-İlaç Tedavisi: İlk olarak tabi ishalde barsak florası bozulduğu için florayı düzenleyen yararlı barsak bakterilerini içeren damla veya toz probiyotik ilaçlarının kullanılması ishalin süresinin kısalmasına faydası olabilir. İshal tedavisinde bunun dışında kullanılacak ilaçlar için özellikle doktorunuzun onayı olması gerekir.

Gerekli durumlarda kaka testi sonucunuza göre eğer ishalin nedeni bakteri veya parazit olarak saptanırsa doktorunuzun önerisi ile antibiyotik veya diğer ilaç tedavilerinin kullanılması gerekir. Viral barsak enfeksiyonlarında kesinlikle antibiyotikler kullanılmamalıdır. İshal ile birlikte ateş varsa ateş düşürücüler çocuğunuzun ayına ve kilosuna uygun şekilde yine doktorunuzun önerisi ile kullanabilirsiniz. İshal kesici ilaçların kullanılmaması gereklidir.

İshal Durumda Doktora Ne Zaman Gidilmelidir?

1. Su kaybını gösteren bulgular varsa (idrar miktarında azalma, koyu renkli idrar yapma, sekiz saat idrar çıkımı olmaması, ağız kuruluğu, gözyaşı olmaması).
2. Şiddetli 3’den fazla kusma olursa.
3. Kakada kan varsa.
4. 39 C üstü ateş olursa.
5. 24 saat içerisinde 10 kez ishal olursa.
6. Halsizlik gelişti ise.
7. Üç ayın altındaki bebeklerde ishal ve ateş olursa.
8. Çocuğunuz çok halsiz görünüyorsa.
9. Çocuğunuzun bağışıklık sistemini zayıflatan bir hastalığı varsa (orak hücreli anemi, hiv, kanser vb) veya ilaç ( kortizon gibi) kullanıyorsa.
10. İshal ile birlikte ateşi 3 günden fazla devam ederse
11. İshal ile birlikte 40 C ateş olursa
12. İshal 14 günden uzun sürerse.

Çocukları ishalden korumak için alınması gereken önlemler nelerdir?

• Enfeksiyon etkenleri en sık ellerden bulaştığı için el yıkamaya dikkat etmeliyiz. İshalli çocukların tuvaletten çıktıktan sonra ellerini muhakkak yıkamaları konusunda uyarmalıyız.
• Açıkta satılan ve güneşin altında satılan yiyecekleri yememeliyiz. Özellikle bu besinler süt ürünü, yumurtalı, etli veya pirinçli gıdalarsa almamalıyız.
• Sebze ve meyveleri iyi yıkamalıyız.
• Kaynağı belli olmayan içme sularını içmemeye dikkat etmeliyiz.
• Besinlerin bozulmaması için buzdolabında saklamaya özen göstermeliyiz
• Tatil yapılan yerlerde hijyen bozukluğu olup olmadığını açısından dikkatli olmalıyız.